Zəngli saat  çalmazdan əvvəl oyanırsınız? - Millisaniyəlik oyanışın səbəbi nədir?

TurpKimi.com maraqlı informasiyanı oxucuları ilə bölüşür. 

Zəngli saatdan bir az əvvəl oyanmağımızın səbəbi  beynimizdəki saatın gündəlik rutinimizi öyrənməsi və bədəni oyanışa hazırlayan kortizol hormonunu dəqiq vaxtında ifraz etməsidir. Bu millisaniyəlik, dəqiqəlik bir problem deyil, əksinə, ardıcıl yuxu rejiminə malik olduğunuzu və bioloji saatınızın mükəmməl işlədiyini göstərən elmi sübutdur.

Yəqin ki, çoxumuz bunu yaşamışıq. Səhər saat 06:30-a qurulsa belə, sanki daxildən bir siqnal almış kimi bir neçə dəqiqə əvvəl gözlərinizi açırsınız. Kənardan heç bir səs və ya işarə olmadığı halda bədənin bu vaxtı bilməsi təəccüblü görünə bilər. Lakin təsadüf deyil. Bu hal bədənimizin son dərəcə dəqiq daxili zamanlama sistemi olan “Bioloji Saat” sayəsində baş verir.

Beynimizin dərinliklərində kiçik bir neyron qrupu yerləşir. Bu neyronlar yuxu, oyanıqlıq, bədən temperaturu, aclıq və həzm kimi funksiyaları tənzimləyən  ritmi  koordinasiya edərək zamanı izləyir.

Müntəzəm yuxu və oyanma saatları, qidalanma və fiziki aktivlik rutinləri bu saatı “proqramlaşdırır”. Bədən bu rutinlərin nə vaxt baş verəcəyini proqnozlaşdırmağa başlayır və buna uyğun olaraq lazımi hormonları ifraz edir.

Oyanışa hazırlayan hormonal çağırış

Səhər oyandıqda “kortizol oyanma reaksiyası” adlanan proses baş verir. Bu, bizi günə hazırlayan və daha enerjili hiss etməyimizə kömək edən kortizol hormonunun nəzərə çarpacaq dərəcədə artmasıdır.

Yatma və oyanma saatları çox sabit olan insanlarda "usta saat" bu rutini öyrənir. Zəng  çalmadan xeyli əvvəl bədəni yumşaq şəkildə hazırlamağa başlayır:

Bədən temperaturu yüksəlir

Yuxu hormonu olan melatoninin  səviyyəsi azalır.

Kortizol səviyyəsi artmağa başlayır.

Zəngin çalmalı olduğu anda bədən artıq oyanıqlıq mərhələsinə keçmiş olur. Buna hormonal oyandırma çağırışı demək olar.

Müntəzəm ritm, yoxsa pis yuxu?

Əgər zəngdən  bir neçə dəqiqə əvvəl oyanır və özünüzü dincəlmiş hiss edirsinizsə, bu,  beyninizdəki nüvənin ritminizi düzgün tənzimlədiyini və bədəninizin rutininizi uğurla proqnozlaşdırdığını göstərir.

Lakin zəngdən əvvəl oyanıb özünüzü halsız, çaşqın və ya narahat hiss edirsinizsə, bu, yaxşı tənzimlənmiş ritmdən çox yuxu keyfiyyətinizin aşağı olduğuna işarə edə bilər. Nizamsız yuxu daxili ritmləri pozur və sizi yuxunun dərin mərhələsində oyadaraq yuxu ətaləti adlanan sərsəmlik  hissinə səbəb olur.

Ardıcıl yuxu–oyanma cədvəlinə riayət etmək və səhərlər təbii gün işığına məruz qalmaq, bədənin daxili saatını “təlimləndirməyin” ən təsirli yollarındandır. Zəng olmadan, təbii şəkildə oyanmaq isə kifayət qədər dincəldiyinizin və bioloji saatınızın sağlam işlədiyinin ən güclü göstəricisidir.

Vüsalə Əlövsətqızı, TurpKimi.com